Het Kompas

Het plaatkompas

Een kompas is onmisbaar voor als je door de vrije natuur trekt, zonder kompas kun je veel sneller verdwaald raken. Het gebruik van een kaart met kompas vergt naast theoretische kennis ook training in de praktijk, oefen dit in een vertrouwde omgeving waar het niet erg is als je beginnersfouten maakt.

De werking van het kompas berust op het feit dat de magnetische naald van het kompas altijd naar het magnetische Noorden wijst.

Er zijn veel verschillende soorten kompassen elk heeft zo zijn eigen specifieke eigenschappen. We zullen hier alleen het plaatkompas behandelen, het kompashuis is doorzichtig en is daarom ideaal voor het gebruik in combinatie met een stafkaart.

Hiernaast zie je een afbeelding van een plaatkompas met daarop de belangrijkste onderdelen waarmee het kompas is uitgerust. Van bovenaf met de klok mee een korte uitleg.

Kompashuis, deze is doorzichtig zodat je ook de kenmerken van de stafkaart door het kompas heen kunt zien.

Richtingspijl, als je de koers hebt ingesteld geeft dit de looprichting aan.

Afleespunt, hier lees je de de kompaskoers af.

Orientatielijnen, deze evenwijdige lijnen draaien met de kompasring mee en worden gebruikt om het kompas evenwijdig op de kaart te leggen.

Draaibare Kompasring, hiermee kun je de koers instellen.

Meetlat in cm, makkelijk als om afstanden op kaarten met een afwijkende schalen te meten.

Afstandmeter schaal 1:25.000, kun je gebruiken om afstanden te meten bij kaarten met schaal 1:25.000

Afstandmeter schaal 1:50.000, kun je gebruiken om afstanden te meten bij kaarten met schaal 1:50.000

We hadden hierboven al verteld dat de werking van het kompas berust op het feit dat de naald van het kompas altijd naar het Noorden wijst. Wat de meesten mensen echter niet weten is dat het Noorden wat het kompas aanwijst niet het echte Noorden is. Er zijn namelijk 3 verschillende Noorden namelijk;

Geografische noorden
Magnetische noorden
Kaart noorden

Het geografische noorden, word ook wel het ware Noorden genoemd. Dit is het bovenste puntje op een wereldbol. Het ware Noorden wordt op een (staf) kaart vaak aangegeven met een (*).

Magnetische noorden, is het Noorden waar je kompasnaald naartoe wijst. Het magnetische Noorden verandert jaarlijks dit komt omdat de magnetische krachtvelden altijd in beweging zijn. Dit is echter minimaal (vaak minder dan 1 graad per jaar).Het kompas zal altijd de magnetische krachtlijnen volgen, deze zijn op iedere plek op de aarde anders. Dus wel iets om rekening mee te houden tijdens het maken van een lange reis. Op (staf)kaarten wordt het magnetische noorden vaak met een (halve) pijlpunt aangegeven.

Kaart noorden, dit is ook weer een noorden wat steeds wijzigt. Dit is het Noorden wat de kaartenmaker kiest. Vaak valt dit kaarten noorden samen met het geografische noorden.

Declinatie, dit is het verschil tussen het geografische noorden en het magnetische noorden. Omdat magnetische krachtenvelden op de aarde continu in beweging zijn, verandert de declinatie elk jaar een beetje. Deze staat op een (staf) kaart altijd aangegeven met onderstaande tekening. Houd je geen rekening met de declinatie dan kan dat tot gevolg hebben dat je afhankelijk van de plek op aarde wel 45° van koers kan afwijken.

Op een stafkaart word de declinatie altijd aangegeven middels een soortgelijke afbeelding.

Inclinatie, is het fenomeen dat de magnetische naald van je kompas door de magnetische krachtvelden naar de aarde toe word getrokken. Hierdoor blijft je kompasnaald niet precies horizontaal liggen.
Deze krachten zijn op aarde niet overal gelijk, waardoor niet elk kompas op de wereld goed te gebruiken is. Door inclinatie kan namelijk de kompasnaald tegen het kompashuis gedrukt worden waardoor de kompasnaald niet vrij kan bewegen.

Omdat er wereldwijd 5 inclinatiezones zijn is het belangrijk om vooraf goed te onderzoeken of je kompas ook voor het te bezoeken gebied geschikt is. Er zijn tegenwoordig ook kompassen die geschikt zijn voor alle declinatiezones.

Deviatie, een kompas heeft een magnetische naald en we weten allemaal dat een magneet ijzer aantrekt. Hierdoor zal het kompas in de buurt van objecten die ijzer bevatten afwijken, dit noemen we deviatie. Enkele voorbeelden van voorwerpen die deviatie kunnen veroorzaken zijn; metalen hekwerken, hoospanningsmasten en voertuigen. Ook apparatuur die magnetische velden uitstralen zoals zendmasten en radarapparatuur kunnen voor deviatie zorgen.

Schepen die vervaardigd zijn van ijzer maken gebruik van een kompas waarbij de afwijking van de deviatie word gecorigeerd door een kompassteller. Bij zeeschepen dient om de twee jaar de deviatie gecontroleerd en indien nodig bijgesteld te worden.

	Behandel je kompas met zorg Een kompas is een kwetsbaar meetinstrument, behandel hem met zorg en berg hem op als je hem niet gebruikt. Voor de meeste merken kompassen zijn er lederen of nylon beschermhoezen in de handel. Wees ook voorzichtig met insectenwerende middelen zoals Deet. De chemicalien kunnen het kompas onherstelbaar beschadigen.
	Reservekompas Hoe voorzichtig je ook bent, je kunt je kompas altijd verliezen of hij kan beschadigd raken. Mensen die zich goed voor bereiden zullen dan ook altijd een reservekompas meenemen. Draag deze bij voorkeur op je lichaam zodat je hem altijd bij je hebt. Het getoonde reservekompas van suunto heeft een doornsede van slechts 2,5cm en is daarom eenvoudig met e